Een hard-nekkige gewoonte

Een hard-nekkige gewoonte

Uit de praktijk

In mijn praktijk komen violisten die fysieke klachten of belemmeringen ervaren tijdens of na het musiceren. Nek- en rugklachten, met name van de spieren die verbonden zijn met het schouderblad zijn veel voorkomend.

Een hardnekkige gewoonte?

In het coachen van deze musici valt me een hardnekkige gewoonte op. Deze gewoonte zorgt letterlijk voor een harde gespannen nek. Uiteraard heeft deze spanning gevolg voor het verdere bewegingsapparaat. Het vrij kunnen bewegen en musiceren wordt belemmerd.

Over welke gewoonte heb ik het?

De kunst van je viool zo laten balanceren dat je geen armen meer nodig hebt om hem vast te houden. Noem mij eens een instrument waar dat voor nodig is. Hangt een fluit in de lucht zonder maar een arm te gebruiken? Gelukkig staat de piano op eigen benen.

In ben nieuwsgierig

Waar is deze gewoonte in de vioolmethodiek ontstaan? Ik heb daar geen antwoord op. Weet jij daar meer over te vertellen dan hoor ik het graag. Het enige wat mij opvalt is dat het een hardnekkige gewoonte is.

Een aantal redeneringen

De redenen die genoemd worden om je viool te moeten kunnen vasthouden zonder gebruik van je linkerhand zijn veelal:

• De linkerarm en hand moet vrij kunnen bewegen
• Je viool kan zo niet vallen
• Het is een teken van een goede vioolhouding

Is dit waar?

Ja voor een gedeelte is dit waar, maar het uitgangspunt brengt de nodige problemen met zich mee. Deze vraag doet een beroep op het onderzoeken van genoemde redeneringen.

Laten we onderzoeken!

Laten we deze vraag naar of het waar is naar aanleiding van de punten die ik net noemde eens onderzoeken.

• Beweegt je linkerarm en linkerhand vrij als je druk van je hoofd, kaak en schouder gebruikt om je viool in positie te houden? Als je bedenkt dat de beweeglijkheid van je arm doorloopt tot en met je schouderblad aan de rugzijde, hoe functioneert je arm dan? Geeft dit een ander gevoel en balans? Hoe kan je ervoor zorgen dat de monnikskapspier niet wordt opgetrokken in deze houding?
• Gaat de viool niet vallen? Geeft druk vanuit je hoofd, schouder en nek niet juist de kans dat je de viool wegdrukt? Hoe vaak valt een schoudersteun niet van de viool. Het vallen van de schoudersteun is een “mooi” signaal. Het zegt iets over een teveel aan spierspanning die gebruikt wordt. De schoudersteun wordt weggeduwd van de viool.
• Is het een teken van een goede vioolhouding? Hoe werkt deze vioolhouding tijdens het spelen? Blijft de spanning in jouw nek en schouders tijdens het spelen bestaan? Gebruik jij je linkerarm ter ondersteuning van je viool om hem te liften? Of trek je, zonder dat je het weet, met je linkerhand aan de viool om de snaren in te drukken, waardoor er nog meer spanning op jouw kaak en nekspieren komt?

Je ziet er is veel te onderzoeken in het vrij kunnen spelen met je viool.

Waarom dit artikel?

Ik schrijf dit artikel omdat ik een mening heb over aanleren van het vioolspelen waarin de eerste nadruk wordt gelegd op je viool te kunnen vasthouden zonder gebruik van de linkerhand/arm. Een mening die gevormd is uit jarenlang onderzoek en het begeleiden van violisten op weg naar vrij musiceren. Musiceren zonder lichamelijke klachten dus.

Ik ben niet van mening dat het fout is om je viool zonder handen te kunnen vasthouden. Dat zou teveel verwarring veroorzaken. Mijn mening is wel dat voor een goede lichaamsbalans met je viool je 3 raakpunten hebt. Je kaak, je sleutelbeen en je linkerhand/arm. Probeer je linkerhand te zien als een onderdeel wat samen met je hele arm één geheel vormt. De beweeglijkheid van je hele arm loopt door tot in je rug! Je sleutelbeen en schouderblad doen mee als jij je armen vrij kunt bewegen. Wat een ondersteuning vanuit je rug van je instrument! Je kan je viool als het ware laten zweven. Het gaat om het samenspel van je spieren. Zonder dat ergens overbelasting ontstaat.

Teveel focus…

Het aanleren van de vioolhouding met een focus op het leren vasthouden van de viool zonder gebruik van je armen legt teveel nadruk op het gebruik van je kaak- en nekspieren. Met het risico van een licht opgetrokken linker- en daardoor ook veelal rechter schouder.

Ik ben van mening dat je een leerling kan laten voelen dat de viool echt wel kan blijven zitten, ook zonder handen. Dit om de angst voor het vallen tegen te gaan. Het is belangrijk om de richting van het borstbeen in samenwerking met de rugspieren te laten voelen. Om een goede balans met het instrument te vinden. Maar we moeten ze niet het gevoel geven dat het iets is om trots op te zijn als je het kan. Pak hem evengoed met je linkerhand. Het gaat om de totale balans en niet om een stukje balans. Als je de focus teveel legt zorgt het eerder voor overbelasting van spieren die je graag wilt kunnen inzetten.

Kijk als docent naar de totale balans van het lichaam met het instrument!

Ik zie leerlingen die trots laten zien dat ze de viool kunnen vasthouden zonder handen, maar daarbij hun onderrug hol trekken. Dat is dus geen teken van balans, maar van overcompensatie. Andere klachten liggen dan op de loer.

Mentale kwestie

Naast de fysieke kant speelt ook de mentale kwestie. Natuurlijk ben je dolblij met je instrument en wil je voorkomen dat het valt. Misschien voel je tijdens het lezen van deze zin al een licht reflex in je lichaam komen die spanning oproept. Vasthouden wil je het instrument!

Als je even denkt aan, het woord, vioolspelen? Dan zit daar het mooie woord spelen in. Spelen met je instrument zegt iets over balans en beweeglijkheid. Vasthouden of een vioolhouding hebben, zijn statische begrippen. En daar zit hem nou juist het verschil.

Wat maakt de gewoonte hard-nekkig?

Wat is er nu zo hardnekkig aan het kunnen vasthouden van je viool zonder gebruik van je handen?

• Ik zie in mijn praktijk voor musici met pijnklachten vaak dat violisten zijn geneigd om te luisteren naar een instructie waarbij ze hun armen laten zakken maar de viool op zijn plaats blijft op de schouder. Au!
• Ik zie dat de violist met de linkerhand aan de viool gaat hangen, waardoor er nog meer spanning komt op de kaak- en nekspieren.
• Bij positiewisselingen zie ik dat de viool naar beneden wordt getrokken in plaats van te liften. De viool wordt zwaarder. Er komt druk op de kaak- en nekspieren.
• Ik zie veel ongemak in de juiste balans vinden met het instrument. Het zit zogezegd niet lekker. Het spelen wordt dan, de viool vasthouden en proberen technisch zoveel als mogelijk het voor elkaar zien te krijgen.
• De beweeglijkheid met het instrument en het afwisselend belasten van de spieren, waardoor er geen continue druk ontstaat, wordt gemist.

Een gewoonte of een reflex?

Het bijzondere van een hardnekkige gewoonte is dat het een reflex wordt. Deze reflex gaat direct AAN tijdens het opzetten van de viool. Geheel onbewust.

Als er gevraagd wordt je arm niet te laten hangen bij het opzetten dat duurt het lang voordat je doorhebt dat je het weer doet. De macht van de gewoonte. En eigenlijk is “het leed” dan al geschied. Wanneer je al lang gewend bent aan “deze goed vioolhouding”, zie dan maar weer eens te ontspannen tijdens het spelen. Onbewust hou je de spanning in je kaak-, nek-, schouder- en rug gebied in stand. Een onvrij gevoel.

Hoe dan wel?

Voor een stukje bewustwording helpt het om je viool eens te pakken met 2 handen (armen) en hem dan eens bij je te zetten op je sleutelbeen. Voel hoe licht de viool eigenlijk is. Hij weegt niet zoveel als je denkt.

Probeer te voelen wat er in jouw lichaam gebeurt tijdens het opzetten. Maak contact met heel je lichaam. Zelfs met je grote teen. Wat doe jij in je lichaam om je aan te passen aan je instrument? Draai het eens om. Je viool komt bij jou in plaats van andersom. Dat geeft een heel ander gevoel.

De gouden tip!

Speel je niet dan neem je je instrument onder je arm en kunnen je spieren ontspannen. Zeker op die momenten dat jij moet wachten op instructie van je docent of dirigent. Gun jezelf ontspanning en speel daarna met balans.

Schakel je linkerarm voor het balanceren niet uit, maar schakel hem in!

Meer weten?

Als je in je balans zoeken vragen hebt over de goede afstemming van je kin- en schoudersteun, lees dan op mijn site het artikel wat daarover gaat.

Ben jij geïnteresseerd in lichaamsbewust musiceren voor meer fysiek en mentaal gemak tijdens het vioolspelen? Binnenkort komt mijn gratis ebook uit, waarin je meer kan lezen, over het boeiende onderwerp van musiceren zonder fysieke en/of mentale klachten.

Als je dit ebook wilt ontvangen kun je alvast je emailadres achterlaten. Ik hou je op de hoogte!

Het belangrijkste

Geniet van je vioolspel!